Bilgi Bankası

Linux'ta İşlemci (CPU) Bilgisi Nasıl Öğrenilir?

Linux işletim sistemlerinde işlemci (CPU) bilgisi öğrenmek için birden fazla yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemler genellikle komut satırı araçlarını kullanmayı içerir. En yaygın kullanılan araçlar /proc/cpuinfo dosyası, lscpu komutu, cpuid komutu ve dmidecode komutudur. Her birinin farklı avantajları ve kullanım senaryoları vardır.

• /proc/cpuinfo: En temel ve evrensel yöntemdir. Her Linux sisteminde bulunur ve işlemci çekirdekleri hakkında detaylı bilgi sağlar.
• lscpu: Daha kullanıcı dostu bir çıktı sunar ve işlemci mimarisi, soket sayısı gibi bilgileri özetler.
• cpuid: İşlemcinin özelliklerini daha derinlemesine incelemek için kullanılır. Genellikle daha teknik kullanıcılar tarafından tercih edilir.
• dmidecode: Sistem donanımı hakkında genel bilgi verir ve işlemci soketi gibi bilgilere ulaşmak için kullanılabilir.

Örneğin, /proc/cpuinfo dosyasının içeriğini görüntülemek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

cat /proc/cpuinfo

Bu komut, sistemdeki her bir işlemci çekirdeği için ayrı bir bölüm içeren uzun bir çıktı verecektir. Her bölüm, çekirdeğin model adı, saat hızı, önbellek boyutu ve desteklediği özellikler gibi bilgileri içerir.

lscpu komutunu kullanmak için ise aşağıdaki komutu çalıştırabilirsiniz:

lscpu

Bu komut, daha özet bir çıktı sunarak işlemci mimarisi, soket sayısı, çekirdek sayısı ve iş parçacığı sayısı gibi temel bilgileri gösterir.

Hangi Komut Hangi Durumda Daha Kullanışlıdır?

Hangi komutun kullanılacağı, ihtiyacınız olan bilgiye ve ne kadar detaya ihtiyaç duyduğunuza bağlıdır.

• Temel Bilgiler: İşlemci modeli, çekirdek sayısı gibi temel bilgilere ihtiyacınız varsa lscpu komutu daha kullanışlıdır.
• Detaylı Bilgiler: İşlemcinin desteklediği özellikler, önbellek boyutları gibi daha detaylı bilgilere ihtiyacınız varsa /proc/cpuinfo dosyası daha uygundur.
• Derinlemesine İnceleme: İşlemcinin mikro mimarisi ve desteklediği komut setleri gibi çok daha teknik detaylara ihtiyacınız varsa cpuid komutu kullanılabilir.
• Donanım Bilgileri: İşlemci soketi, sistem kartı bilgisi gibi donanımla ilgili bilgilere ihtiyacınız varsa dmidecode komutu işe yarayabilir.

Aşağıdaki tablo, bu komutların ne tür bilgiler sağladığını ve hangi durumlarda daha kullanışlı olduklarını özetlemektedir:

İşlemci Çekirdek Sayısı ve İş Parçacığı Sayısı Arasındaki Fark Nedir?

İşlemci çekirdek sayısı, fiziksel olarak mevcut olan işlemci çekirdeklerinin sayısını ifade eder. Her çekirdek, bağımsız olarak bir işlem gerçekleştirebilir. İş parçacığı sayısı ise, her bir çekirdeğin aynı anda kaç tane işlemi gerçekleştirebileceğini gösterir. Örneğin, bir işlemcide 4 çekirdek ve 8 iş parçacığı varsa, bu işlemci aynı anda 8 farklı işlemi gerçekleştirebilir. Bu, genellikle Hyper-Threading teknolojisi sayesinde mümkün olur.

Hyper-Threading, bir fiziksel çekirdeğin iki sanal çekirdek gibi davranmasını sağlar. Bu sayede, işlemci daha verimli çalışır ve aynı anda daha fazla iş yükünü kaldırabilir. Ancak, sanal çekirdekler fiziksel çekirdekler kadar güçlü değildir. Bu nedenle, 4 çekirdekli bir işlemci ile 8 çekirdekli bir işlemci arasındaki performans farkı, 4 çekirdekli ve 8 iş parçacıklı bir işlemci ile 8 çekirdekli bir işlemci arasındaki performans farkından daha büyüktür.

lscpu komutu, hem çekirdek sayısını hem de iş parçacığı sayısını gösterir. "CPU(s)" satırı, toplam iş parçacığı sayısını gösterirken, "Core(s) per socket" satırı bir soketteki çekirdek sayısını, "Socket(s)" satırı ise sistemdeki soket sayısını gösterir.

Örneğin, aşağıdaki lscpu çıktısında:

Architecture:        x86_64
CPU op-mode(s):      32-bit, 64-bit
Byte Order:          Little Endian
CPU(s):              8
On-line CPU(s) list: 0-7
Thread(s) per core:  2
Core(s) per socket:  4
Socket(s):           1
NUMA node(s):        1
Vendor ID:           GenuineIntel
CPU family:          6
Model:               158
Model name:          Intel(R) Core(TM) i7-8700K CPU @ 3.70GHz
Stepping:            10
CPU MHz:             3700.000
BogoMIPS:            7400.00
Virtualization:      VT-x
L1d cache:           32K
L1i cache:           32K
L2 cache:            256K
L3 cache:            12288K
NUMA node0 CPU(s):   0-7
Flags:               fpu vme de pse tsc msr pae mce cx8 apic sep mtrr pge mca cmov pat pse36 clflush dts acpi mmx fxsr sse sse2 ss ht tm pbe syscall nx pdpe1gb rdtscp lm constant_tsc art arch_perfmon pebs bts rep_good nopl xtopology nonstop_tsc cpuid aperfmperf pni pclmulqdq dtes64 monitor ds_cpl vmx smx est tm2 ssse3 sdbg fma cx16 xtpr pdcm pcid sse4_1 sse4_2 x2apic movbe popcnt tsc_deadline_timer aes xsave avx f16c rdrand lahf_lm abm 3dnowprefetch cpuid_fault epb invpcid_single pti ssbd ibrs ibpb stibp tpr_shadow vnmi flexpriority ept vpid ept_ad fsgsbase tsc_adjust bmi1 hle avx2 smep bmi2 erms invpcid rtm mpx avx512f avx512dq rdseed adx smap clflushopt intel_pt xsaveopt xsavec xgetbv1 xsaves dtherm ida arat pln pts hwp hwp_notify hwp_target hwp_perf_ctl md_clear flush_l1d

8 adet iş parçacığı (CPU(s)), 4 adet çekirdek (Core(s) per socket) ve 1 adet soket (Socket(s)) bulunmaktadır. Bu, işlemcinin 4 çekirdekli ve Hyper-Threading teknolojisine sahip olduğunu gösterir.

İşlemci Hızını (Clock Speed) Nasıl Kontrol Ederim?

İşlemci hızı, işlemcinin saniyede kaç işlem gerçekleştirebileceğini gösterir. Genellikle GHz (Gigahertz) cinsinden ifade edilir. İşlemci hızını kontrol etmek için birkaç yöntem bulunmaktadır.

• /proc/cpuinfo: Bu dosya, işlemcinin temel saat hızını gösterir. Ancak, bu değer her zaman doğru olmayabilir, çünkü işlemci dinamik olarak saat hızını değiştirebilir.
• lscpu: Bu komut, işlemcinin temel saat hızını ve maksimum saat hızını gösterir.
• cpufreq-info: Bu komut, işlemcinin mevcut saat hızını, minimum saat hızını ve maksimum saat hızını gösterir. Bu komut, cpufrequtils paketi ile birlikte gelir ve bazı sistemlerde varsayılan olarak yüklü olmayabilir.
• turbostat: Bu komut, işlemcinin gerçek zamanlı saat hızını ve güç tüketimini gösterir. Bu komut, kernel-tools paketi ile birlikte gelir ve bazı sistemlerde varsayılan olarak yüklü olmayabilir.

/proc/cpuinfo dosyasından işlemci hızını öğrenmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

cat /proc/cpuinfo | grep "cpu MHz"

Bu komut, her bir çekirdek için işlemci hızını gösterecektir.

lscpu komutunu kullanarak işlemci hızını öğrenmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

lscpu | grep "CPU MHz"

Bu komut, işlemcinin temel saat hızını gösterecektir.

cpufreq-info komutunu kullanarak işlemci hızını öğrenmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

cpufreq-info

Bu komut, her bir çekirdek için mevcut saat hızını, minimum saat hızını ve maksimum saat hızını gösterecektir.

turbostat komutunu kullanarak işlemci hızını öğrenmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

turbostat

Bu komut, işlemcinin gerçek zamanlı saat hızını ve güç tüketimini gösterecektir. Bu komut, sistemdeki tüm çekirdeklerin ortalama saat hızını gösterir.

Önemli Not: İşlemci hızı, sistemin yüküne ve güç yönetimi ayarlarına bağlı olarak dinamik olarak değişebilir. Bu nedenle, farklı komutlar farklı sonuçlar verebilir.

İşlemci Sıcaklığını Nasıl İzlerim?

İşlemci sıcaklığını izlemek, sistemin kararlılığını ve performansını korumak için önemlidir. Aşırı ısınma, performans düşüşüne ve hatta donanım hasarına neden olabilir. Linux'ta işlemci sıcaklığını izlemek için birkaç yöntem bulunmaktadır.

• lm-sensors: En yaygın kullanılan yöntemdir. lm-sensors paketi, sistemdeki donanım sensörlerini algılayarak sıcaklık, fan hızı, voltaj gibi bilgileri sağlar.
• /sys/class/thermal: Bu dizin, sistemdeki termal bölgeler hakkında bilgi içerir. Her termal bölge için bir alt dizin bulunur ve bu dizinlerde sıcaklık bilgisi içeren dosyalar bulunur.
• i7z: Intel işlemciler için tasarlanmış bir araçtır. İşlemci sıcaklığını, saat hızını ve güç tüketimini gerçek zamanlı olarak gösterir.

lm-sensors'ı kurmak için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

sudo apt-get install lm-sensors  # Debian/Ubuntu
sudo yum install lm_sensors      # Fedora/CentOS

Kurulumdan sonra, sensörleri algılamak için aşağıdaki komutu çalıştırmanız gerekir:

sudo sensors-detect

Bu komut, sistemdeki tüm sensörleri algılayacak ve uygun sürücüleri yükleyecektir. Komutun sorduğu sorulara dikkatlice cevap vermeniz önemlidir.

Sensörler algılandıktan sonra, sıcaklık bilgilerini görüntülemek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

sensors

Bu komut, sistemdeki tüm sensörlerin sıcaklık, fan hızı, voltaj gibi bilgilerini gösterecektir. İşlemci sıcaklığı genellikle "Core 0", "Core 1" gibi etiketlerle belirtilir.

/sys/class/thermal dizinini kullanarak işlemci sıcaklığını öğrenmek için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

1. /sys/class/thermal dizinine gidin:

   cd /sys/class/thermal

2. thermal_zone* adlı dizinleri listeleyin:

   ls

3. İşlemciye karşılık gelen thermal_zone* dizinini bulun. Genellikle thermal_zone0 veya thermal_zone1 işlemciye karşılık gelir.
4. Sıcaklık bilgisini okumak için aşağıdaki komutu kullanın:

   cat thermal_zone0/temp

Bu komut, sıcaklığı mili derece Celsius cinsinden gösterecektir. Örneğin, 55000 değeri 55 derece Celsius'a karşılık gelir.

i7z aracını kurmak için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

sudo apt-get install i7z  # Debian/Ubuntu
sudo yum install i7z      # Fedora/CentOS

Kurulumdan sonra, aracı çalıştırmak için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

sudo i7z

Bu komut, işlemci sıcaklığını, saat hızını ve güç tüketimini gerçek zamanlı olarak gösterecektir. Bu araç, Intel işlemciler için daha detaylı bilgi sağlar.

İşlemci Bilgisi Neden Önemlidir?

İşlemci bilgisi, sistem yöneticileri, yazılım geliştiriciler ve son kullanıcılar için çeşitli nedenlerle önemlidir.

• Performans Analizi: İşlemci bilgisi, sistemin performansını analiz etmek ve darboğazları belirlemek için kullanılabilir. Örneğin, işlemci hızı düşükse veya çekirdek sayısı yetersizse, sistemin performansı düşebilir.
• Uyumluluk Kontrolü: Yazılım veya donanım kurmadan önce, işlemcinin uyumlu olup olmadığını kontrol etmek önemlidir. Örneğin, bazı yazılımlar belirli bir işlemci mimarisi veya komut setini gerektirebilir.
• Sorun Giderme: İşlemci bilgisi, sistemdeki sorunları gidermek için kullanılabilir. Örneğin, aşırı ısınma sorunları varsa, işlemci sıcaklığını izlemek ve fan hızını kontrol etmek önemlidir.
• Sistem Optimizasyonu: İşlemci bilgisi, sistemin performansını optimize etmek için kullanılabilir. Örneğin, işlemci hızı dinamik olarak ayarlanabiliyorsa, güç tüketimini azaltmak için saat hızını düşürmek mümkündür.
• Güvenlik Açıklarını Belirleme: İşlemci mimarisi ve mikro kodu ile ilgili güvenlik açıkları zaman zaman ortaya çıkmaktadır. İşlemci modelini bilmek, bu tür açıklıklardan etkilenip etkilenmediğinizi belirlemenize yardımcı olabilir.

Gerçek hayattan bir örnek olarak, bir web sunucusunu ele alalım. Web sunucusu, çok sayıda kullanıcıya aynı anda hizmet vermek zorundadır. Bu nedenle, işlemcinin yeterli çekirdek sayısına ve yüksek saat hızına sahip olması önemlidir. Aksi takdirde, sunucu performansı düşebilir ve kullanıcı deneyimi olumsuz etkilenebilir. Sistem yöneticisi, işlemci bilgilerini kullanarak sunucunun performansını analiz edebilir ve gerekirse daha güçlü bir işlemciye geçebilir.

Başka bir örnek olarak, bir oyun geliştiricisini ele alalım. Oyun geliştiricisi, oyununun farklı işlemci mimarilerine sahip sistemlerde sorunsuz çalışmasını sağlamak zorundadır. Bu nedenle, işlemci bilgilerini kullanarak oyununu farklı işlemcilere göre optimize edebilir ve uyumluluk sorunlarını çözebilir.

Aşağıdaki tablo, farklı senaryolarda işlemci bilgisinin nasıl kullanılabileceğini özetlemektedir:

İşlemci Modeli ve Üretici Bilgisini Nasıl Öğrenirim?

İşlemci modeli ve üretici bilgisini öğrenmek, sisteminizdeki işlemcinin tam olarak ne olduğunu anlamak için önemlidir. Bu bilgi, uyumluluk sorunlarını gidermek, sürücüleri güncellemek veya donanım yükseltmeleri yapmak için gerekebilir.

• /proc/cpuinfo: Bu dosya, işlemci modeli ve üretici bilgisini içerir. "model name" satırı işlemci modelini, "vendor_id" satırı ise üreticiyi gösterir.
• lscpu: Bu komut, işlemci modeli ve üretici bilgisini özet bir şekilde gösterir. "Model name" satırı işlemci modelini, "Vendor ID" satırı ise üreticiyi gösterir.
• dmidecode: Bu komut, sistem donanımı hakkında genel bilgi verir ve işlemci modeli ve üretici bilgisini de içerir.

/proc/cpuinfo dosyasından işlemci modeli ve üretici bilgisini öğrenmek için aşağıdaki komutları kullanabilirsiniz:

cat /proc/cpuinfo | grep "model name"
cat /proc/cpuinfo | grep "vendor_id"

Bu komutlar, işlemci modeli ve üretici ID'sini gösterecektir. Örneğin:

model name      : Intel(R) Core(TM) i7-8700K CPU @ 3.70GHz
vendor_id       : GenuineIntel

lscpu komutunu kullanarak işlemci modeli ve üretici bilgisini öğrenmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

lscpu | grep "Model name"
lscpu | grep "Vendor ID"

Bu komutlar, işlemci modeli ve üretici ID'sini gösterecektir. Örneğin:

Model name:          Intel(R) Core(TM) i7-8700K CPU @ 3.70GHz
Vendor ID:           GenuineIntel

dmidecode komutunu kullanarak işlemci modeli ve üretici bilgisini öğrenmek için aşağıdaki komutu kullanabilirsiniz:

sudo dmidecode -t processor

Bu komut, işlemci hakkında detaylı bilgi verecektir. "Version" satırı işlemci modelini, "Manufacturer" satırı ise üreticiyi gösterir. Bu komut, kök ayrıcalıkları gerektirir.

Önemli Not: Üretici ID'si genellikle "GenuineIntel" veya "AuthenticAMD" şeklindedir. Bu ID'ler, işlemcinin Intel veya AMD tarafından üretildiğini gösterir.