FTP Nedir? Ne İşe Yarar, Nasıl Kullanılır? Adım Adım Kapsamlı Rehber

İnternette bir web sitesi yönetiyorsanız veya sunucularla dosya alışverişi yapıyorsanız, FTP (File Transfer Protocol) kavramı karşınıza mutlaka çıkmıştır. Ancak çoğu zaman FTP sadece "dosya gönderme" aracı olarak görülür ve arkasındaki teknik yapı, güvenlik önlemleri ya da gelişmiş kullanım senaryoları göz ardı edilir.

Bu makalede FTP’nin ne olduğu, hangi amaçlarla kullanıldığı, nasıl çalıştığı, farklı bağlantı türleri (FTP, FTPS, SFTP), güvenlik tedbirleri ve en çok tercih edilen FTP istemcileri gibi tüm detayları adım adım, sade ve profesyonel bir dille ele alacağız.

FTP Nedir?

FTP (File Transfer Protocol), iki cihaz (genelde bir istemci ile bir sunucu) arasında dosya transferi gerçekleştirmek için kullanılan bir ağ protokolüdür. 1971 yılında geliştirilen bu protokol, özellikle web sunucularına dosya yüklemek, güncellemek ve yedek almak gibi işlemler için vazgeçilmezdir.

FTP bağlantısı sayesinde:

Web sitenize dosya ve klasörler yükleyebilir,
Sunucudan dosya indirebilir,
Dosya izinlerini düzenleyebilir,
Web site yedeklemelerinizi manuel olarak alabilirsiniz.

⚙️ FTP Nasıl Çalışır?

FTP, istemci-sunucu modelinde çalışır. Yani bir FTP istemcisi (örneğin FileZilla), belirli bir sunucuya bağlanarak oradaki dosya sistemi üzerinde işlem yapmanıza olanak tanır.

Bağlantı için üç temel bilgi gerekir:

Host (Sunucu IP'si veya alan adı): Örn. ftp.orneksite.com
Kullanıcı Adı ve Şifre: Sunucuya tanımlanmış bir FTP hesabı
Port Numarası: FTP için genellikle 21, FTPS için 990, SFTP için 22

Bağlantı kurulduğunda, dosya aktarımı iki kanal üzerinden gerçekleşir:

Kontrol Kanalı (Command Channel): Bağlantı yönetimi
Veri Kanalı (Data Channel): Dosya transferi yapılır

FTP Bağlantı Türleri (FTP, FTPS, SFTP Karşılaştırması)

Bağlantı Türü	Şifreleme	Kullanım Alanı	Port
FTP	❌ Yok	Genel kullanım (artık önerilmez)	21
FTPS	✅ SSL/TLS	Güvenli FTP transferi	990
SFTP	✅ SSH	Sunucu yönetimi + güvenli dosya aktarımı	22

Tavsiye: Artık güvenlik açısından sadece FTPS veya SFTP tercih edilmelidir. FTP bağlantıları şifresizdir ve hassas verilerin çalınmasına yol açabilir.

En Yaygın FTP Kullanım Alanları

Web sitesi dosyalarını yüklemek ve düzenlemek
Sunucuya büyük boyutlu medya dosyaları aktarmak
Manuel yedekleme almak
WordPress tema ve eklenti yüklemek (özellikle dosya bazlı işlemlerde)
cPanel'e erişimin olmadığı durumlarda müdahale

Popüler FTP İstemcileri (FTP Programları)

1. FileZilla (Ücretsiz ve açık kaynaklı)

Hem Windows hem macOS desteği
FTPS/SFTP desteği, klasör senkronizasyonu, hızlı bağlantı

2. WinSCP (Windows kullanıcıları için önerilir)

SSH tabanlı SFTP desteği
Komut satırı ve otomasyon desteği

3. Cyberduck (Modern ve sade)

macOS ve Windows için modern arayüz
Dropbox, Google Drive entegrasyonu

4. Commander One / Transmit (Mac kullanıcıları için profesyonel çözümler)

FileZilla ile FTP Bağlantısı Nasıl Kurulur?

FileZilla’yı resmi sitesinden indirin ve kurun.
Üstteki bağlantı çubuğuna şu bilgileri girin:
- Sunucu: ftp.siteadiniz.com
- Kullanıcı adı ve şifre
- Port: 21 (FTP), 22 (SFTP), 990 (FTPS)
“Hızlı Bağlan” butonuna tıklayın.
Sol panel bilgisayarınızdaki dosyaları, sağ panel sunucudaki dosyaları gösterir. Sürükleyip bırakmanız yeterlidir.

️ FTP Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Şifreleme kullanın: FTPS veya SFTP kullanarak verilerinizi koruyun.
Parolalarınızı kaydetmeyin: FTP programlarında otomatik giriş yerine manuel girin.
Dosya izinlerini kontrol edin: chmod 777 gibi açık izinler güvenlik açığı yaratır.
Yedek alınmadan dosya silmeyin: Yanlış bir işlem tüm siteyi etkileyebilir.

Alternatif Yöntemler: SFTP vs FTP

FTP klasik bir protokoldür ancak günümüzde SFTP (SSH File Transfer Protocol) daha güvenlidir çünkü tüm veri trafiği şifrelenir. Ayrıca SFTP, SSH portundan çalıştığı için ekstra güvenlik katmanı sağlar.

Gelişmiş sunucu yöneticileri için SFTP tercih edilirken, sade ve hızlı dosya transferi isteyenler için FTPS yeterli olur.

FTP ile İlgili WHM/cPanel Ayarları

WHM paneli üzerinden:

FTP sunucu tipi olarak Pure-FTPd veya ProFTPD seçilebilir.
FTP portlarını kısıtlayabilir veya brute-force koruması ekleyebilirsiniz.

Bkz: WHM FTP Sunucu Seçimi Rehberi

Sonuç

FTP, internetin en eski ama hâlâ en işlevsel protokollerinden biridir. Web site yönetiminde, yedek almada, dosya taşıma işlemlerinde FTP bilmek ve doğru kullanmak büyük bir avantaj sağlar.

Ancak FTP’yi güvenli şekilde kullanmak, sadece bağlantı kurmakla değil; şifreleme, istemci seçimi, port güvenliği ve kullanıcı yönetimiyle birlikte düşünülmelidir.

FileZilla gibi araçlar sayesinde FTP bağlantısı kurmak kolaylaşsa da, teknik altyapıyı bilmek sitenizi korumak ve optimize etmek adına vazgeçilmezdir.