CentOS Nedir?

CentOS (Community ENTerprise Operating System), Red Hat Enterprise Linux (RHEL) kaynak kodlarından oluşturulan, topluluk tarafından desteklenen, ücretsiz ve açık kaynaklı bir Linux dağıtımıdır. RHEL'in kararlılığı ve güvenilirliği üzerine inşa edilmiştir, ancak ticari lisans ücretleri olmadan sunulur. Bu, CentOS'u özellikle sunucu işletim sistemleri için popüler bir seçenek haline getirir.

Kararlılık: RHEL'in sağlam temeli üzerine kurulduğu için kararlı bir platformdur.
Ücretsiz ve Açık Kaynak: Herhangi bir ücret ödemeden kullanılabilir ve kaynak kodu herkese açıktır.
Topluluk Desteği: Geniş bir kullanıcı ve geliştirici topluluğu tarafından desteklenir.
Sunucu Odaklı: Özellikle sunucu ortamları için tasarlanmıştır.

CentOS'un Temel Özellikleri Nelerdir?

CentOS'un temel özellikleri şunlardır:

Yüksek Performans: Sunucu iş yükleri için optimize edilmiştir.
Güvenlik: Düzenli güvenlik güncellemeleri ve yamalar ile korunur.
Uzun Süreli Destek: Genellikle 10 yıla kadar uzun süreli destek sunar (ancak bu durum CentOS Stream ile değişti).
Geniş Yazılım Deposu: Çok çeşitli yazılımlara erişim sağlar.
Uyumluluk: RHEL ile uyumludur, bu da RHEL üzerinde çalışan uygulamaların CentOS üzerinde de çalışabileceği anlamına gelir.

Önemli Not: CentOS projesi, CentOS Stream'e geçiş yaptı. CentOS Stream, RHEL'in geliştirme sürecinin bir parçasıdır ve RHEL'in bir sonraki küçük sürümünün önizlemesini sunar. Bu, CentOS Stream'in daha sık güncellendiği ve daha yeni özelliklere sahip olduğu anlamına gelir, ancak kararlılık açısından eski CentOS sürümleri kadar güvenilir olmayabilir.

CentOS Nasıl Kurulur?

CentOS kurulumu aşağıdaki adımları içerir:

ISO İmajını İndirin: CentOS'un resmi web sitesinden (örn. archive.kernel.org) uygun ISO imajını indirin.
Kurulum Ortamını Hazırlayın: İndirdiğiniz ISO imajını bir DVD'ye yazdırın veya önyüklenebilir bir USB sürücüsü oluşturun (örneğin, Rufus veya Etcher kullanarak).
Bilgisayarı Kurulum Ortamından Başlatın: Bilgisayarınızı DVD veya USB sürücüsünden başlatın. Bunun için BIOS ayarlarınızı değiştirmeniz gerekebilir.
Kurulumu Başlatın: CentOS kurulum ekranı görünecektir. "Install CentOS" seçeneğini seçin.
Dil ve Klavye Ayarlarını Yapın: Kurulum dilini ve klavye düzenini seçin.
Kurulum Hedefini Seçin: Kurulum için bir disk seçin. Diski bölümlendirmek için "Automatic partitioning" (otomatik bölümlendirme) veya "Custom partitioning" (özel bölümlendirme) seçeneklerini kullanabilirsiniz. Özel bölümlendirme, daha fazla kontrol sağlar.
Ağ Ayarlarını Yapın: Ağ ayarlarınızı yapılandırın. DHCP kullanıyorsanız, otomatik olarak bir IP adresi alacaktır. Statik bir IP adresi kullanmak istiyorsanız, IP adresini, ağ maskesini, ağ geçidini ve DNS sunucularını manuel olarak yapılandırın.
Kök Parolasını Belirleyin: Kök (root) kullanıcısı için bir parola belirleyin. Bu parola, sistem yönetimi için gereklidir.
Kullanıcı Hesabı Oluşturun: Bir kullanıcı hesabı oluşturun. Bu hesap, günlük kullanım için kullanılacaktır.
Kurulumu Tamamlayın: Kurulum tamamlandıktan sonra bilgisayarınızı yeniden başlatın.

Örnek: Disk Bölümlendirme (Özel Bölümlendirme)

Özel bölümlendirme seçeneğini kullanarak aşağıdaki gibi bir yapılandırma oluşturabilirsiniz:

/boot: 500 MB (önyükleme dosyaları için)
/ (root): 50 GB (ana sistem dosyaları için)
/home: Kalan alan (kullanıcı dosyaları için)
swap: RAM boyutuna eşit veya iki katı (takas alanı için)

CentOS'ta Paket Yönetimi Nasıl Yapılır?

CentOS'ta paket yönetimi için yum (Yellowdog Updater, Modified) veya dnf (Dandified Yum) kullanılır. dnf, yum'un yerini almıştır ve daha hızlı ve verimli bir paket yöneticisidir.

Temel Paket Yönetimi Komutları:

Paket Arama: dnf search paket_adı
Paket Bilgisi: dnf info paket_adı
Paket Kurulumu: dnf install paket_adı
Paket Güncelleme: dnf update paket_adı (belirli bir paket) veya dnf update (tüm paketler)
Paket Kaldırma: dnf remove paket_adı
Sistem Güncelleme: dnf upgrade
Paket Bağımlılıklarını Çözme: dnf otomatik olarak bağımlılıkları çözer.

Örnek: Apache Web Sunucusunu Kurulumu


sudo dnf install httpd
sudo systemctl start httpd
sudo systemctl enable httpd

Bu komutlar sırasıyla Apache web sunucusunu kurar, başlatır ve sistem başlangıcında otomatik olarak başlamasını sağlar.

CentOS'un Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

CentOS'un avantajları ve dezavantajları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir:

Avantajlar	Dezavantajlar
Ücretsiz ve açık kaynaklı	CentOS Stream'e geçişle birlikte kararlılık konusunda belirsizlikler
RHEL ile uyumlu	Topluluk desteği ticari destek kadar hızlı olmayabilir
Uzun süreli destek (eski sürümler için)	Yazılım güncellemeleri RHEL'e göre daha yavaş gelebilir (eski sürümler için)
Geniş yazılım deposu	CentOS Stream, RHEL'in geliştirme sürecinin bir parçası olduğu için bazen kararsız olabilir.
Kararlı ve güvenilir (eski sürümler için)	CentOS 8'in ömrünün sona ermesiyle birlikte CentOS Stream'e geçiş zorunluluğu

CentOS Stream Nedir ve Klasik CentOS'tan Farkları Nelerdir?

CentOS Stream, Red Hat'in RHEL geliştirme sürecinin bir parçası olan sürekli bir dağıtım modelidir. Klasik CentOS, RHEL'in bir yeniden yapımıydı ve RHEL'in piyasaya sürülmesinden sonra güncelleniyordu. CentOS Stream ise RHEL'in geliştirme sürecinin "yukarı akış" (upstream) bir parçasıdır. Bu, CentOS Stream'in RHEL'in bir sonraki küçük sürümünün önizlemesini sunduğu anlamına gelir.

Temel Farklar:

Geliştirme Modeli: Klasik CentOS, RHEL'in yeniden yapımıdır; CentOS Stream, RHEL'in geliştirme sürecinin bir parçasıdır.
Güncelleme Sıklığı: Klasik CentOS, RHEL sürümleriyle senkronize olarak güncellenirdi; CentOS Stream sürekli olarak güncellenir.
Kararlılık: Klasik CentOS, RHEL'in kararlılığını devralırdı; CentOS Stream, daha yeni özelliklere sahip olduğu için daha az kararlı olabilir.
Amaç: Klasik CentOS, üretim ortamları için kararlı bir platform sağlamayı amaçlardı; CentOS Stream, geliştiricilerin ve test kullanıcılarının RHEL'in gelecekteki sürümlerini denemeleri için bir platform sağlamayı amaçlar.

Aşağıdaki tabloda bu farklar özetlenmiştir:

Özellik	Klasik CentOS	CentOS Stream
Geliştirme Modeli	RHEL'in Yeniden Yapımı	RHEL Geliştirme Sürecinin Parçası (Upstream)
Güncelleme Sıklığı	RHEL Sürümleriyle Senkronize	Sürekli Güncelleme
Kararlılık	Yüksek	Daha Düşük (Daha Yeni Özellikler Nedeniyle)
Amaç	Üretim Ortamları İçin Kararlı Platform	RHEL'in Gelecekteki Sürümlerini Denemek İçin Platform

CentOS'u Hangi Durumlarda Kullanmalıyım?

CentOS (veya CentOS Stream) aşağıdaki durumlarda kullanılabilir:

Web Sunucuları: Apache veya Nginx gibi web sunucularını çalıştırmak için idealdir.
Veritabanı Sunucuları: MySQL, PostgreSQL veya MariaDB gibi veritabanlarını barındırmak için uygundur.
Dosya Sunucuları: Samba veya NFS kullanarak dosya paylaşımı yapmak için kullanılabilir.
Geliştirme Ortamları: Geliştiriciler, uygulamalarını CentOS üzerinde test edebilirler.
Bulut Bilişim: AWS, Azure veya Google Cloud gibi bulut platformlarında sanal makineler üzerinde çalıştırılabilir.
Konteynerleştirme: Docker veya Kubernetes gibi konteyner teknolojileriyle kullanılabilir.

Gerçek Hayattan Örnek: Web Hosting Şirketi

Bir web hosting şirketi, müşterilerinin web sitelerini barındırmak için CentOS kullanabilir. CentOS'un kararlılığı ve güvenilirliği, web sitelerinin sürekli olarak erişilebilir olmasını sağlar. Ayrıca, CentOS'un ücretsiz olması, hosting şirketinin maliyetlerini düşürmesine yardımcı olur.

CentOS Güvenliği Nasıl Sağlanır?

CentOS'un güvenliğini sağlamak için aşağıdaki adımlar izlenebilir:

Güvenlik Duvarı (Firewall): firewalld veya iptables kullanarak bir güvenlik duvarı yapılandırın. Sadece gerekli portları açın.
Düzenli Güncellemeler: Sistem ve yazılım paketlerini düzenli olarak güncelleyin. dnf update komutunu kullanın.
Güçlü Parolalar: Kök (root) kullanıcısı ve diğer kullanıcılar için güçlü parolalar kullanın.
SSH Güvenliği: SSH erişimini kısıtlayın. Parola tabanlı kimlik doğrulamayı devre dışı bırakın ve anahtar tabanlı kimlik doğrulamayı kullanın. SSH portunu değiştirmeyi düşünebilirsiniz.
SELinux: SELinux'u etkinleştirin ve doğru şekilde yapılandırın. SELinux, sistem kaynaklarına erişimi kontrol eden bir güvenlik mekanizmasıdır.
Log İzleme: Sistem günlüklerini düzenli olarak izleyin. Olası güvenlik ihlallerini tespit etmek için /var/log/ dizinindeki günlük dosyalarını inceleyin.
Kötü Amaçlı Yazılım Taraması: ClamAV gibi bir kötü amaçlı yazılım tarayıcısı kullanın.
İki Faktörlü Kimlik Doğrulama: Kritik hizmetler için iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) kullanın.

Örnek: SSH Güvenliğini Artırma


# /etc/ssh/sshd_config dosyasını düzenleyin
sudo nano /etc/ssh/sshd_config

# Aşağıdaki satırları değiştirin veya ekleyin
Port 2222 # Standart olmayan bir port kullanın
PermitRootLogin no # Kök kullanıcısının doğrudan girişini engelleyin
PasswordAuthentication no # Parola tabanlı kimlik doğrulamayı devre dışı bırakın
PubkeyAuthentication yes # Anahtar tabanlı kimlik doğrulamayı etkinleştirin

Bu değişiklikler, SSH erişimini daha güvenli hale getirecektir.

CentOS ile İlgili Kaynaklar Nelerdir?

CentOS ile ilgili daha fazla bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklara başvurabilirsiniz:

CentOS Wiki: CentOS'un resmi wiki sayfası (wiki.centos.org).
CentOS Forumları: CentOS kullanıcılarının ve geliştiricilerinin tartıştığı forumlar (forums.centos.org).
Red Hat Enterprise Linux Belgeleri: RHEL belgeleri, CentOS için de geçerli olabilir (access.redhat.com/documentation).
Çeşitli Bloglar ve Web Siteleri: CentOS ile ilgili birçok blog ve web sitesi bulunmaktadır. Örneğin, DigitalOcean ve Linuxize gibi siteler CentOS hakkında eğitici makaleler sunmaktadır.

Önemli Not: CentOS Stream'e geçişle birlikte, bazı kaynaklar güncel olmayabilir. Bu nedenle, en güncel bilgileri CentOS Stream'in resmi web sitesinden ve topluluk forumlarından takip etmek önemlidir.